Manufacturenwinkel aan de Kerklaan (H05)
Adres: Kerklaan 23, 1961 GA Heemskerk
Kadastraal: D 8688
Inleiding
Op de hoek van de Kerklaan en de Anthonie Verherentstraat gelegen voormalige MANUFACTURENWINKEL met woning daterend uit 1905. Het pand werd gebouwd in opdracht van H.J.M. Bergfeld, die hier tot in de jaren dertig zijn manufacturen- en confectiezaak had. Omdat in het archief van de gemeente een ontwerptekening ontbreekt, is niet bekend wie het pand heeft ontworpen of gebouwd. De rijk gedetailleerde voorgevel is uitgevoerd in een late art nouveau trant. Kenmerkend voor de bouwtijd zijn onder meer de drieruits bovenlichten, het gebruik van kleurig siermetselwerk waaronder kalkzandsteen, en de buiten de goot uitstekende gootklossen. Blijkens een oude foto bevond zich boven de traditioneel opgezette winkelpui een gevelreclame met het opschrift "MANUFACTUREN – H.J.M. BERGFELD – CONFECTIE".1. Na de oorlog vestigde Frans Bekker in het winkelgedeelte zijn slijterij "De Berkelaer", de eerste slijterij in Heemskerk. Vervolgens deed het gebouw dienst als architectenbureau (Piet Wieringa) en districtskantoor van de FNV. De huidige eigenaar kocht het pand in 1995 en heeft het naast woning in gebruik als assurantiekantoor.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd pand van één bouwlaag onder een driezijdige mansardekap gedekt met gesmoorde kruispannen. De buitengevels zijn opgetrokken in rode machinale waalsteen en voorzien van snijvoegen. In de in kruisverband gemetselde voorgevel is ter verfraaiing naast rode baksteen ook gele verblendsteen en lichtgrijze kalkzandsteen toegepast. De sobere achter- en zijgevels zijn gemetseld in halfsteens verband en aan de binnenzijde verstevigd met een klamplaag. De ontlastingsbogen boven de meeste vensters zijn uitgevoerd als segmentboog.
De voorgevel (ZO) heeft een asymmetrische opzet met rechts de winkelpui waarboven ter hoogte van de kap een schermgevel die een volledige verdieping suggereert, en links het lage en enigszins terugliggende woongedeelte. Dit linker geveldeel telt twee schuifvensters waarboven segmentbo-gen met gepleisterde aanzet- en sluitstenen en flankerende muurankers. De winkelpui is boven een gemetselde borstwering samengesteld uit twee etalageramen waartussen een door geprofileerde stijlen geflankeerde middenportiek voorzien van schuine zijramen en een paneeldeur met raam. De bovenlichten van de ramen en de winkeldeur zijn uitgevoerd als gekoppelde rondboogramen. Ter hoogte van de bovenlichten wordt de winkelpui geflankeerd door gepleisterde jaartalstenen in art- nouveautrant waarop de puibalk visueel rust (links "ANNO", rechts "1905"). De schermgevel boven de winkelpui heeft twee vensters met bovenlicht (oorspronkelijk stolpramen met drieruits bovenlicht) en links en rechts twee muurankers boven elkaar. De segmentbogen boven de twee verdiepingsvensters zijn verfraaid met gele verblendsteen. Zowel het hoge winkelgedeelte als het lage woongedeelte wordt bovenaan beëindigd door een lijstgoot. De lijstgoot van de schermgevel rust op rijk gesneden en naar voren uitstekende gootklossen waartussen getrapt uitkragende metsellagen. Onder de lijstgoot van het linker gedeelte bevindt zich siermetselwerk in de vorm van een overhoekse muizentand waaronder afwisselend koppen van lichtgrijze kalkzandsteen en terugliggende klezoren van gele verblendsteen. Beide steensoorten zijn verder toegepast voor de sierbanden ter hoogte van de onder-, tussen- en bovendorpels van de vensters: een rollaag van gele verblendsteen ter hoogte van de onderdorpels van de parterrevensters, een band van om en om schuingemetselde koppen van gele verblendsteen en lichtgrijze kalkzandsteen ter hoogte van de wisseldorpels van de parterrevensters, ter hoogte van de bovendorpels van de parterrevensters twee koppenlagen van gele verblendsteen waartussen een laag lichtgrijze kalkzandsteen, ter weerszijden van de onderdorpels van de verdiepingsvensters twee koppenlagen lichtgrijze kalksteen waartussen een koppenlaag met om en om rode baksteen en gele verblendsteen, en ter hoogte van de tussendorpel van de verdiepingsvensters een rollaag van afwisselend gele verblendsteen en rode baksteen. Verder wordt de voorgevel verfraaid door kruismotieven van gele verblendsteen ter hoogte van de bovendorpels van de verdiepingsvensters. Op het gebroken voorschild links van de schermgevel staat een dakkapel met zinkgedekte zijkanten, een plat dak, en in de door voluutvormige wangen geflankeerde voorzijde een raam waarboven een bovenlicht en een kroonlijst.
Beide zijgevels worden bovenaan beëindigd door een boeiboord en zijn ter hoogte van de verdiepingsvloer voorzien van schootankers in twee verschillende lengtes: van voor naar achteren twee lange schootankers met twee ogen, een kortere met één oog, nogmaals twee lange en wederom een korte. In het midden van de rechterzijgevel (NO) bevindt zich een T-venster met drieruits bovenlicht, en rechts hiervan een kelderkoekoek waarin een valraam. Onder de huidige betonnen bovenbouw van de koekoek is een omgaande rand van gele ijsselsteen zichtbaar. De linkerzijgevel (ZW) heeft rechts en links van het midden een vermoedelijk naderhand aangebracht enkelruits venster met daaronder dunne gres lekdorpeltegels uit XXb.
In de achtergevel (NW) bevindt zich van links naar rechts een keukenvenster met T-raam en drieruits bovenlicht (en verhoogde onderdorpel), het draairaampje van de wc, een paneeldeur met geprofileerd kalf en bovenlicht, en een door zij- en bovenlichten omgeven dubbele glasdeur. Ter hoogte van de eerste verdieping is de achtergevel voorzien van meerdere (korte) schootankers en twee T-vensters met drieruits bovenlicht.
Het interieur verkeert nog gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat en is onder meer voorzien van een in het verlengde van de deur in de achtergevel gesitueerde middengang van waaruit paneeldeuren toegang geven tot het toilet, de (eveneens gemoderniseerde) keuken rechtsachter en de kamer linksachter. Vanuit laatstgenoemde kamer opent een door legkasten geflankeerde dubbele schuifdeur met paneelomlijsting naar een voormalig alkoof die vroeger door een wand gescheiden werd van de kamer linksvoor. Onder de moderne plafonds op de parterre is het oorspronkelijke balkenplafond nog aanwezig. Tussen de plafondbalken boven de voormalige winkelruimte was naar verluidt doek aangebracht. Een vloerluik in de keuken geeft toegang tot de deels onder de keuken en de verbouwde winkel gesitueerde kelder. De laatste heeft een vloer van rode plavuizen en gepleisterde wanden. Halverwege de gang leidt een steektrap met onderaan een kwart naar de zolderverdieping. De trapboom is aan de gangzijde verfraaid met panelen en een ruitmotief, en eindigt onderaan tegen een ronde trappaal die bekroond wordt door een sierbol. De zolderverdieping heeft een vloer van brede delen en een met kraaldelen beschoten gordingenkap (de indeling van de zolder is gewijzigd). Bovenin de kap bevindt zich een vliering.
Waardering
Het pand Kerklaan 23 is van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde als nagenoeg gaaf bewaard gebleven woonwinkelpand uit het begin van de twintigste eeuw, opgetrokken in late art nouveau trant. Daarnaast heeft het pand zeldzaamheidswaarde als een van de laatste gave vooroorlogse dorpswinkels in Heemskerk en situationele waarde vanwege de beeldbepalende ligging op de hoek van de Kerklaan en de Anthonie Verherentstraat.