Dienstwoning aan de Kruisberg (H31)

Adres: Kruisberg 3, 1969 MR Heemskerk
Kadastraal: A 2127

Inleiding

Kruisberg 3 is vrijstaand gelegen onder aan de zuidhelling van de Kruisberg, aan de rand van een duinontginning. Samen met de buurpanden Kruisberg 1,2 en het gemeentelijk monument Kruisberg 4¹ vormt het pand een bijzonder ensemble dat beeldbepalend is gesitueerd op het licht glooiende terrein in het open duinlandschap. De dienstwoning is rond 1900 gebouwd in een eenvoudige, traditioneel ambachtelijke bouwstijl.
De vermoedelijke opdrachtgever van Kruisberg 4 is Jan Hendrik Boelens van der Haer, toenmalig eigenaar van het Heemskerker duingebied. Het duinterrein was tot de overname door het Rijk in 1909, als jachtterrein particulier eigendom van enkele grootgrondbezitters². Het is waarschijnlijk dat de naastgelegen dienstwoningen eveneens in zijn opdracht zijn gebouwd. Sinds 1938 is het complex eigendom van de provincie Noord-Holland. Kruisberg 3 is in gebruik als dienstwoning van het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland, de beheerder van het Noord-Hollands Duinreservaat. 
De belangrijkste wijzigingen zijn twee aanbouwen aan de achtergevel. De houten garages achter op het terrein dateren uit 1970 en 1971.

Beschrijving

Het pand heeft een rechthoekige plattegrond en bestaat uit één bouwlaag met kapverdieping onder een zadeldak dat gedekt is met gesmoorde Friese pannen. Het achterdakvlak heeft een dakkapel met dubbel openslaande éénruits ramen. 
De nok ligt evenwijdig aan de weg. 
De gevels zijn gemetseld in grauwe baksteen in halfsteens verband. Boven de gevelopeningen in de voorgevel zitten segmentbogen. De boogvullingen zijn bezet met siermetselwerk van grauwe en gele baksteen. De zijgevels hebben rollagen boven de vensters. 
De voorgevel bezit sierankers. Deze gevel wordt afgesloten door een eenvoudig geprofileerd overstek met bakgoot. 
De voorgevel heeft drie houten kozijnen met éénruits schuiframen met éénruits bovenlichten. 

De zijgevels zijn puntgevels met overstekken die voorzien zijn van windveren en eenvoudig geprofileerde gootklossen. De zijgevels bezitten muurankers. 
De rechter zijgevel heeft links op de begane grond een openslaand éénruits raam. Centraal op de verdieping zit een dubbel openslaand éénruits raam. 
De linker zijgevel heeft op de begane grond links en rechts in de gevel en centraal op de verdieping een openslaand éénruits raam. 
De achtergevel heeft twee aanbouwen met links in de aanbouw de entree. 

Interieur
Het uiterst eenvoudige interieur met een smalle steektrap naar de verdieping is oorspronkelijk maar bevat, afgezien van (deels betimmerde) paneeldeuren geen bijzondere, beschermenswaardige elementen. 

Erf/tuin/groenelementen
Langs de voorgevel ligt een grasgazon dat, net als bij Kruisberg 1,2 en 4, onderdeel uitmaakt van het omringende duinlandschap
Een recht smal toegangspad loopt langs de linker zijgevel naar de achtergelegen entree. 
Links achter het pand staat een vrijstaande (vernieuwde) schuur met zadeldak.

Waardering

Kruisberg 3 heeft tezamen met de tuinen en paden cultuurhistorische waarde door de verwijzing naar de historische ontwikkeling van dit specifieke onderdeel van het Heemskerkerduin namelijk de ontwikkeling van het duingebied. 

Het pand heeft historisch-landschappelijke waarde vanwege de zeer beeldbepalende ligging onder aan de zuidhelling van de Kruisberg, aan de rand van een duinontginning. Het licht glooiende terrein waarop het pand is gesitueerd versterkt de situationele waarde. De belangrijke beeldbepalende en situationele waarde wordt eveneens versterkt door de ligging op de overgang tussen de beboste Kruisberg en het open duingebied waarbij de drie panden als het ware de 'coulissen' vormen.
Kruisberg 3 fungeert tevens als belangrijke zichtas gezien vanuit het begin van de Kruisbergweg.

Tezamen met de buurpanden Kruisberg 1,2 en 4 vormt het een markant historisch ensemble.

Beschermenswaardig zijn alle in de bovenstaande beschrijving van het object omschreven onderdelen tenzij aangeduid als niet beschermenswaardig. De bescherming is met name gericht op het behoud van het totale ensemble Kruisberg.