Dienstwoning aan de Kruisberg (H30)

Adres: Kruisberg 1 – 2, 1969 MR Heemskerk
Kadastraal: A 2125 en A 2239

Inleiding

Het dubbele woonhuis Kruisberg 1,2 is vrijstaand gelegen onder aan de zuidhelling van de Kruisberg, aan de rand van een duinontginning. Samen met de buurpanden Kruisberg 3 en de voormalige opzichterwoning en gemeentelijk monument¹ Kruisberg 4 vormt dit dubbele woonhuis een bijzonder ensemble dat beeldbepalend is gesitueerd op het licht glooiende terrein in het open duinlandschap. De Kruisbergweg vormt een lange rechte as naar Kruisberg 1 en 2.
Het pand is circa 1900 gebouwd in een traditionele, ambachtelijke bouwstijl.
De vermoedelijke opdrachtgever van Kruisberg 4 is Jan Hendrik Boelens van der Haer, toenmalig eigenaar van het Heemskerker duingebied. Het duinterrein was tot de overname door het Rijk in 1909, als jachtterrein particulier eigendom van enkele grootgrondbezitters². Het is waarschijnlijk dat de twee naastgelegen dienstwoningen eveneens in zijn opdracht zijn gebouwd. Sinds 1938 is het complex eigendom van de provincie Noord-Holland. Kruisberg 1,2 is tot op heden in gebruik als dienstwoning van het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland, de beheerder van het Noord-Hollands Duinreservaat. 
De belangrijkste wijzigingen zijn het aanbrengen van een aanbouw aan de achtergevel van nr. 2, het vernieuwen van de dakpannen en aanpassingen in het interieur.

Beschrijving

Het pand heeft een, in oorsprong, rechthoekige maar door de achteraanbouw van nr. 2 een L-vormige plattegrond en bestaat uit één bouwlaag met kapverdieping onder een mansardekap die gedekt is met vernieuwde moderne, gesmoorde Hollandse pannen. De nok ligt evenwijdig aan de weg. 
Het voor- en achterdakvlak heeft twee aangekapte dakkapellen. Elke dakkapel heeft twee, door een middenstijl gekoppelde, vierruits klepramen. 
De kopgevels bezitten overstekken met windveren en gootklossen. 
De gevels zijn gemetseld in grauwe baksteen in halfsteens verband. Boven vrijwel alle gevelopeningen zitten strekken. Een enkel venster in de zijgevel heeft een rollaag aan de bovenzijde. De kopgevels bezitten muurankers.

De voorgevel wordt afgesloten door een eenvoudig geprofileerde daklijst met zinken bakgoot.
De symmetrische voorgevel heeft zes houten kozijnen met vierruits schuiframen met tweeruits bovenlicht.
De linker zijgevel (zuidoost) heeft links van het midden de entree bestaande uit een houten deur met tweeruits bovenlicht. Uiterst links zit een klein toiletvenster. Rechts in de gevel zit een openslaand vierruits raam. De verdieping bezit een centraal geplaatst dubbel openslaand tweeruits raam. 
De rechter zijgevel (noordwest) heeft een houten entreedeur met éénruits bovenlicht. De verdieping heeft een dubbel openslaand drieruits raam. In de (niet beschermenswaardige) aanbouw zit een venster. 
De achtergevel van nr. 1 heeft links een (vernieuwde) entree met eenruits bovenlicht. Rechts hiervan zit een vierruits raam met, boven het kalf, een tweeruits klepraam. 
De achtergevel van nr. 2 heeft een (niet beschermenswaardige) gemetselde, platafgedekte éénlaags aanbouw. 

Interieur
Het interieur is gewijzigd en, op de in zicht gelaten balklaag op de begane grond, niet noemenswaardig beschermenswaardig. 

Erf/tuin/groenelementen
Langs de rechter zijgevel loopt een recht pad naar de entree. Langs de linker zijgevel loopt een gebogen pad dat via de tuin naar de entree leidt. 
Links van de linker zijgevel staat, iets terugliggend in de rooilijn, een vrijstaande éénlaags houten schuur, gedekt door een zadeldak met windveren, aan de voorzijde voorzien van dubbel openslaande schuurdeuren. 
Aan de achterzijde van nr. 1 staat een vrijstaande, oorspronkelijke, houten schuur met lessenaarsdak. De voorgevel van deze schuur heeft links een houten schuurdeur en rechts een houten zesruits raam. 

Het dubbele woonhuis wordt aan de linker- en achterzijde door een grote tuin omgeven. Langs de voorgevel ligt een grasgazon dat, net als bij Kruisberg 3 en 4, onderdeel uitmaakt van het omringende duinlandschap. 

Waardering

Het dubbele woonhuis Kruisberg 1,2 heeft tezamen met de twee houten schuren, tuinen en paden cultuurhistorische waarde door de verwijzing naar de historische ontwikkeling van dit specifieke onderdeel van het Heemskerkerduin namelijk de ontwikkeling van het duingebied. 

Het pand heeft historisch-landschappelijke waarde vanwege de zeer beeldbepalende ligging onder aan de zuidhelling van de Kruisberg, aan de rand van een duinontginning. Het licht glooiende terrein waarop het pand is gesitueerd versterkt de situationele waarde. De belangrijke beeldbepalende en situationele waarde wordt eveneens versterkt door de ligging op de overgang tussen de beboste Kruisberg en het open duingebied waarbij de drie panden als het ware de 'coulissen' vormen.
Kruisberg 1,2 fungeert tevens als belangrijke zichtas vanwege de situering aan het einde van de lange, rechte as van de Kruisbergweg. 

Tezamen met de buurpanden Kruisberg 3 en 4 vormt het een markant historisch ensemble.

Beschermenswaardig zijn alle in de bovenstaande beschrijving van het object omschreven onderdelen tenzij aangeduid als niet beschermenswaardig. De bescherming is met name gericht op het behoud van het totale ensemble Kruisberg.