Boerderijcomplex aan de Hondsbosseweg (H25)

Adres: Hondsbosseweg 16, 1969 MA Heemskerk
Kadastraal: E 1115

Inleiding

Het boerderijcomplex Zuid Endt is gesitueerd aan een het eind van een lang, smal, verhard pad dat ter hoogte van de boerderij westwaarts overgaat in een smal, onverhard bospad dat naar het duingebied leidt. Aan de zuidzijde ligt het natuur- en weidegebied genaamd de Nollen.
Het boerderijcomplex maakt deel uit van het voormalige buurtschap Heemskerkerduin. Dit zanderijengebied ten westen van de Rijksstraatweg heeft nog altijd een agrarisch (tuinbouw) karakter en wordt gekenmerkt door verspreide bebouwing, waaronder stolpboerderijen en tuinarbeiderswoningen.
Het complex bestaat uit een rietgedekte stolpboerderij op rechthoekig grondvlak. De afgeschuinde hoek aan de voorzijde heeft het opschrift Zuid Endt. De stolpboerderij dateert in oorsprong uit circa 1720. Omdat het pand in 1984 vrijwel opnieuw is opgebouwd valt deze boerderij buiten de bescherming¹. Buiten de bescherming vallen ook de verschillende bijgebouwen en schuren rondom de boerderij. Ze zijn in historische trant gebouwd maar meestal niet oorspronkelijk.
Wel tot de oorspronkelijke bebouwing behoort de vrijstaande, forse, zwart geteerde kapberg ten oosten van de boerderij. Hij dateert uit het begin van de 20ste eeuw. Deze zogenoemde buitenbarg wordt in 1923 beschreven door de toenmalige boerderijonderzoeker P. Uilkema². Hij vermeldt dat de kapberg uit drie delen bestaat: een ruimte voor de berging van hooi, een deel om jongvee te stallen en een deel voor de berging van gereedschap.

Omschrijving

De kapberg is opgetrokken op een rechthoekig grondplan. Het hoog opgaande bouwvolume wordt gedekt door een schilddak met doorgestoken zijschilden. Het noordelijk dakschild is geknikt. Het dak is gedekt met rode Hollandse pannen.
De gevels zijn bekleed met, in de loop der jaren vernieuwd, gepotdekseld, geteerd beschot.
De oostgevel heeft in het aangekapte deel links een horizontaal geleed stalraam met overhoeks geplaatste raamroeden. Het aangekapte deel rechts (berging voor gereedschap) heeft een rondboog stalraam en een gevelopening naar de opslag. In het centrale deel zitten links een rondboog stalraam en rechts twee houten staldeuren. De westgevel, gericht naar de boerderij, heeft twee rondboog stalramen en, op de hooizolder, een trapeziumvormige hooiopening.

Interieur
Tot de belangrijkste interieuronderdelen behoort de baak met rechthoekig grondvlak met hoog opgaande houten staanders en een gordingenkap die is opgebouwd uit stijlen, korbelen en schoren. Een deel heeft een verdiepingsvloer voor de berging van hooi. In de nok is een uilennest geplaatst.

Erf/tuin/groenelementen
De kapberg maakt onderdeel uit van het boerderijcomplex Zuid Endt met bijbehorende beplanting zoals (moes)tuinen. Op het erf staan enkele hardstenen grensstenen en verschillende (niet beschermenswaardige) in historiserende stijl gebouwde bijgebouwen.

Waardering

De kapberg van boerderij Zuid Endt met inpandige draag en kapconstructie heeft cultuurhistorische waarde als een in hoofdopzet en structuur goed bewaard gebleven voorbeeld van een kapberg uit het begin van de 20ste eeuw. De typologie van de kapberg is kenmerkend voor de historische plattelandsbebouwing van het Heemskerkerduin.

De kapberg heeft bijzondere historisch-landschappelijke waarde en ensemblewaarde in combinatie met het hoofdgebouw, het omringende erf met (moes)tuinen, erfbeplanting en hagen en de bij het boerderijcomplex behorende bijgebouwen. De kleinschalige landschappelijke structuur van de nabije, landelijke omgeving versterkt de ensemblewaarde. Dat geldt bijvoorbeeld voor het lange smalle verharde oostelijke (openbare) toegangspad dat ter hoogte van de boerderij westwaarts overgaat in een smal, onverhard (openbaar) bospad dat naar het duingebied leidt. Het geldt ook voor de open natuur- en weidegebieden (de Nollen) aan de zuidzijde van het complex. 

Beschermenswaardig zijn alle in de bovenstaande beschrijving van het object omschreven onderdelen tenzij aangeduid als niet beschermenswaardig.