Boerderij aan de Maerten van Heemskerckstraat (H22)

Adres: Maerten van Heemskerckstraat 2a,4, 1961 EB Heemskerk
Kadastraal: D 6952 (2a) en D 6951 (4)

Inleiding

Deze voormalige boerderij is vrijstaand gelegen in de dorpskern van Heemskerk, pal tegenover de Nederlands Hervormde kerk.
Het vrije gezicht op de kerk ontstond enkele decennia geleden toen de tegenover gelegen straatwand (toen nog wijkweg geheten) werd gesloopt. In plaats van in een straat kwam het gebouw aan een plein te staan.
Het pand staat enigszins scheef in de rooilijn. Tezamen met het winkelbuurpand Maerten van Heemskerckstraat 6 staat het gebouw 'vervreemd' in de verstedelijkte omgeving. De aangrenzende laad- en losruimten van het winkelcomplex en het zicht op de achterzijde van de galerijflats versterken deze vervreemding.
Het pand is als boerderij gebouwd in de eerste helft van de 19de eeuw, mogelijk in 1821. Oorspronkelijk bevonden de stalgebouwen zich aan de achterzijde.
Typologisch behoort de boerderij tot het hallehuis. Hierbij is een driebeukige opzet kenmerkend. Dat wil zeggen twee zijbeuken die aanleunen tegen een zelfstandige constructie van de middenbeuk. Het gangbare boerderijtype in Heemskerk is de stolpboerderij. Als voormalige hallehuisboerderij is Maerten van Heemskerckstraat 2a, 4 daarom een unicum in Heemskerk.

Het pand is nu in gebruik als woonhuis. In 1976 werd de dakkapel op het linker dakvlak (zuidwest) verbreed. De belangrijkste wijziging dateert uit 1980 en betreft de (niet beschermenswaardige) uitbreiding aan de achterzijde over de volle breedte en hoogte van het oorspronkelijke gebouw. De uitbreiding gebeurde min of meer in historische trant. Ook het interieur (indeling en trappenhuizen) wijzigde in deze periode ingrijpend.

Omschrijving

Het pand heeft een rechthoekig grondplan en is opgetrokken uit één bouwlaag met kapverdieping onder een zadeldak dat gedekt is met rode kruispannen (rechter dakschild) en gesmoorde kruispannen (linker dakschild). De nok staat haaks op de straat. De dakvakken hebben aan de voorzijde grote overstekken die voorzien zijn van decoratief gesneden windveren en geprofileerde gootklossen. De top is voorzien van een houten geprofileerde makelaar.
Het rechter dakvlak (noordoost) heeft aan de achterzijde een (niet beschermenswaardige) forse dakkapel. Het linker dakvlak (zuidwest) heeft twee brede dakkapellen met forse overstekken en respectievelijk twee en drie openslaande vierruits ramen. De voorste dakkapel heeft beschot aan de voorzijde.
De gevels zijn opgetrokken in rode baksteen in kruisverband en voorzien van een gepleisterde plint. De plint aan de rechter zijgevel is deels aan het zicht onttrokken vanwege het beeldverstorend ophogen van de (openbare) (bevoorrading)steeg.
De voorgevel heeft boven de gevelopeningen op de begane grond licht segmentgebogen strekken van rode en gele baksteen.
De symmetrische voorgevel heeft centraal in de gevel de entree. Deze bestaat uit een houten éénruits deur met boven het enigszins geprofileerde kalf een éénruits bovenlicht met decoratief glas-in-lood.
De vensters links en rechts van de entree hebben éénruits ramen met éénruits bovenlichten die met decoratief glas-in-lood zijn bezet. De verdieping heeft twee dubbel openslaande éénruits ramen.
De voorgevel heeft sierankers.
De zijgevels worden afgesloten door een houten boeibord met ijzeren muurankers. Halverwege de zijgevels is de bouwnaad zichtbaar waarachter zich de (niet beschermenswaardige) aanbouw bevindt uit 1980.
De rechter zijgevel (noordoost) heeft links een (vernieuwd) éénruits raam en rechts een (niet beschermenswaardig) fors horizontaal venster.
De linker zijgevel (zuidwest) heeft rechts in de gevel een éénruits raam met glas-in-lood. Links hiervan zitten twee éénruits ramen met éénruits bovenlichten met decoratief glas-in-lood. Links hiervan zit de entree met een (vernieuwde) houten deur. Links van deze entree, in het later aangebouwde (niet beschermenswaardige) deel, zitten een entree en twee ramen die overeenkomstig de andere gevelopeningen zijn uitgevoerd.

Interieur
Het interieur is niet bezocht. Op recente bouwtekeningen is te zien dat het interieur bij de laatste verbouwing in 1980 geheel gewijzigd is wat betreft indeling en belangrijke structuuronderdelen zoals trappen en schouwen.

Erf/tuin/groenelementen
De a-symmetrische voortuin wordt omheind door een smeedijzeren hekwerk met sobere siermotieven. Ter hoogte van de woonhuisentree zit een enkel openslaand hekwerk. Het smeedijzeren hekwerk zet zich in zuidwestelijke richting door en omsluit het erf. De hoeken van het hekwerk worden gevormd door ronde ijzeren kolommen die een bekroning hebben in de vorm van een pijnappelmotief.
Voor het hekwerk, op het openbare terrein, staan twee geknotte lindebomen.

Waardering

De voormalige boerderij heeft cultuurhistorische waarde als herinnering aan de economische en historisch agrarische ontwikkeling van een voorbije, voor de historie van Heemskerk, kenmerkende periode.
De voormalige boerderij behoort tot het hallehuistype. Typologisch is dit een afwijkend boerderijtype in Heemskerk dat juist gekenmerkt wordt door stolpboerderijen. Omdat er binnen Heemskerk geen andere voorbeelden van een dergelijk type aanwezig zijn is sprake van een zekere zeldzaamheidwaarde.

Dankzij de wijziging van de historische situatie waarbij een hele straatwand werd gesloopt is de voormalige boerderij zeer beeldbepalend en markant gesitueerd op het plein en aan het begin (kop) van de straat.

Het pand heeft ensemblewaarde in combinatie met de Nederlands Hervormde kerk en de aangrenzende kleinschalige bebouwing aan de zuidwestzijde. De ensemblewaarde wordt versterkt door de situering van de lindebomen op het openbare gebied voor de voorgevel. tezamen met de voortuin, het erf en het decoratieve smeedijzeren hekwerk vormt de voormalige boerderij een 'landelijk' en 'dorps' relict in een steeds meer verstedelijkte omgeving.

De representatieve voorgevel heeft architectuurhistorische waarde vanwege de hoofdvorm, de detaillering en het materiaalgebruik waarbij vooral de decoratief gesneden windveren bijzonder zijn.

Beschermenswaardig zijn alle in de bovenstaande beschrijving van het object omschreven onderdelen tenzij aangeduid als niet beschermenswaardig.