Kunst in Heemskerk
Waar staat welk kunstwerk in Heemskerk? Dat ziet u in de digitale kaart. Hierop staan alleen de kunstwerken die in bezit van ons zijn en u tegenkomt in de openbare ruimte. Bij de kunstwerken geven we extra informatie, bijvoorbeeld over de kunstenaar. U kunt ook een deel van de kunstwerken bekijken in de databank hieronder.
Databank kunst
| Titel | Wateroffers |
|---|---|
| Naam kunstenaar | Kort, Paul de en Eekhout, Marcel |
| Locatie | Broekpolder (4 locaties) |
| Jaartal | 2009 |
| Over dit kunstwerk |
Bij het maken van een masterplan om van een weiland een woonwijk te maken komt heel wat kijken. Hoeveel huizen moeten er komen? Waar komt het centrum? Hoe gaat het stratenpatroon eruit zien en hoe verbindt de wijk zich met zijn omgeving? Een belangrijke vraag is ook, hoe er met het water in de wijk omgegaan wordt. Het is in Nederland zoiets vanzelfsprekends dat het water goed wordt beheerd en afgevoerd of juist wordt teruggebracht daar waar het nodig is. Maar het is natuurlijk een klein wonder van kennis, techniek en planning. De waterhuishouding in de Broekpolder heeft verschillende niveaus, veel water in het openbaar gebied als natuurlijke recreatie mogelijkheid en zoveel mogelijk natuurvriendelijke oevers. Het water in de wijk bepaalt daarmee een belangrijk deel van de openbare ruimte in de Broekpolder. De waterhuishouding vormt bovendien een gesloten systeem dat zichzelf zuivert en in stand houdt. In een gemaal ter hoogte van waar nu de school De Bareel zit, werd de kwaliteit van het water gecontroleerd door middel van biomonitoring. Dat wil zeggen dat je natuurlijke processen gebruikt om iets in de gaten te houden. In dit geval werd de kwaliteit van het water in de gaten gehouden door mosselen. Als zij hun schelpen openden om het water door zich heen te laten spoelen, was het schoon genoeg. Het water wordt gefilterd in het natuurgebied aan de westzijde van het spoor, bij kasteel Assemburg. In het masterplan voor de kunst in de Broekpolder waren de waterhuishouding en de waterwijk opgenomen als mogelijkheden voor kunstopdrachten. Omdat op de tekentafels steeds meer water uit de Waterwijk was verdwenen, zijn deze opdrachten samengevoegd tot één opdracht: verbeeld de bijzondere waterhuishouding van de Broekpolder. Hoe vind je een kunstenaar die een zo groot systeem kan verbeelden en die ook nog iets weet van de natuur? De kunstcommissie deed iets ongewoons: vanuit haar netwerk bracht zij een kunstenaar en landschapsarchitect met elkaar in contact met de vraag of zij dit samen zouden kunnen. Paul de Kort, de kunstenaar, had zijn sporen al verdiend in het creëren van kunstwerken die op een natuurlijke manier het landschap versterken. Marcel Eekhout is landschapsarchitect en verbonden aan bureau Parklaan, een bureau dat veel bijzondere landschapsprojecten heeft ontwikkeld. De Kort en Eekhout reageerden positief. De provincie Noord-Holland droeg vanuit de middelen voor Culturele Planologie bij aan de ontwikkelingsfase van het project. Zo werd een uitgebreidere onderzoek- en ontwerpfase mogelijk gemaakt. Het duo kon zich uitgebreid verdiepen in de geschiedenis van het gebied, de kenmerken van de waterhuishouding en de manier waarop die vorm gaf aan de kaart van de nieuwe woonwijk. Het plan waar De Kort en Eekhout mee kwamen, beslaat net als de waterhuishouding zelf, de hele Broekpolder. De onderdelen van het plan zijn vier met elkaar samenhangende ontwerpen, die op verschillende momenten uitgevoerd werden. De kunstwerken konden immers pas gemaakt of geplaatst worden als het bouwproces ook op die plek was aangekomen. Het duo is het langste van alle kunstenaars in de Broekpolder bezig geweest: van 2003 tot 2011. Uitgangspunt bij het kunstwerk is de geschiedenis van het water op de plek die nu de Broekpolder is: het water van het OerIJ dat zich terugtrekt; het land dat ontstaat en door mensen in gebruik wordt genomen. Archeologisch onderzoek van de Universiteit van Amsterdam bracht offerplaatsen aan de oppervlakte. Hier werden witte steentjes gevonden. De archeologen concludeerden dat het offersteentjes waren. De vroege bewoners van de Broekpolder ontwikkelden rituelen om de goden gunstig te stemmen om hen te beschermen tegen, wie weet, wel het wassende water. Om de nadruk te leggen op de waterhuishouding en de verbinding te maken met de geschiedenis, maakten Eekhout en De Kort nieuwe offerplaatsen in de wijk in de vorm van eilanden. De eilanden zijn opgebouwd uit kleine treden. Hieraan kun je de verschillende in de waterstanden gemakkelijk aflezen. De eilanden hebben de vorm van vier watersterrenbeelden: Vissen, Zwaan, Voerman, en Waterslang . Sterrenbeelden, omdat de onderzoekers een verband zagen tussen de stand van de sterren en de offerplaatsen. Dat het watersterrenbeelden zijn, is de vrijheid die de kunstenaars genomen hebben. ’s Avonds stralen de blauwe ledlampjes in de eilanden zelf als een weerspiegeling van de sterrenhemel erboven. Offersteentjes maken ook deel uit van het kunstwerk. In een sociale werkplaats werden 3500 offersteentjes gemaakt. Aan beide kanten staat een spiraal: de een kronkelt naar buiten, de ander naar binnen. Ze staan symbool voor de bron, waaruit het water opwelt, en de kolk, waarin het water verdwijnt. De gekoppelde spiralen vormen een lemniscaat, de verbeelding van altijd doorgaande beweging. Ze verwijzen ze ook naar de fibula, de spelden om je kleren mee dicht te maken, die in de Broekpolder gevonden zijn. Bij de eerste oplevering van het kunstwerk is huis aan huis een offersteentje met uitleg van het project bezorgd. Als een kostbaar kleinood, in een mooi zakje. De bewoners kunnen de steentjes offeren bij de eilanden, als zij uit de wijk vertrekken om elders te gaan wonen met een vraag om hulp of vergezeld van een wens. Ze kunnen de steentjes bewaren en gebruiken om af en toe eens stil te staan bij het water in de Broekpolder. Of doorgeven aan nieuwe bewoners, ze ergens mooi neerleggen of er gewoon hun kind mee laten spelen. De bron en de kolk zijn ook gebruikt voor de verbijzondering van de rotondes van de Broekpolder. Helaas bleven losgeraakte materialen een probleem vormen voor de verkeersveiligheid en zijn eind 2017, met toestemming van de kunstenaars, de resten van het kunstwerk van de rotondes verwijderd. Ze symboliseerden het begin en het einde van de waterhuishouding van de wijk. Al liggen die niet op deze plekken, de locaties van de rotondes zijn wel het begin en het einde van de singel die hoofdweg door de Broekpolder begeleidt. De rotonde van Heemskerk was vormgegeven als kolk, die van Beverwijk als bron. De patronen waren aangebracht in een spiraalvorm met behulp van gras en glas. Het gebruikte glas was afkomstig van verpulverde autoruiten, een extra betekenislaag op deze verkeersknooppunten. Als je op de rotondes reed, draaiden de spiralen mee. Het glas moest glinsteren in zon- en maanlicht. Mosselen kunnen de waterkwaliteit laten zien, maar planten ook. Zo wil de plant Equisetum fluviale, oftewel Holpijp, alleen groeien als het water schoon is. Omdat deze plant er ook al was ten tijde van het Oerij, wilden Eekhout en de Kort dit graag terugbrengen in de wijk als vierde onderdeel van het kunstwerk: langs de singel en om de eilanden heen. Waarschijnlijk omdat het water door kwelwater af en toe een lichte concentratie zout bevat, is het plantje niet aangeslagen. Het is in overleg met de groenontwerper van de Broekpolder, Marieke Adrichem, vervangen door Mattenbies (Scripus lacustris) een plant met een zelfde uitstraling, maar veel sterker en bestand tegen brak water. Paul de Kort & Marcel Eekhout https://twitter.com/marceleekhout http://www.pauldekort.nl http://www.parklaan.nl |