Bejaardenwoningen aan het Sint Agnesplantsoen en de Kerklaan (H39)

Adres: Sint Agnesplantsoen 1-15, 10-24, Kerklaan 28, 30, 1961 GC Heemskerk
Kadastraal: D 9376, D 9375

Inleiding

Het complex Sint Agnesplantsoen ligt in de dorpskern van Heemskerk. Het bestaat uit 18 bejaardenwoningen die in blokjes van twee of vier zijn gesitueerd rondom een plantsoen. De blokjes omringen het plantsoen aan drie zijden. De rooilijn verspringt per blokje. Alleen de twee blokjes in de Kerklaan staan in de rooilijn. Vanuit het centraal gelegen plantsoen zijn er zichtlijnen op de kerktorens van de Nederlands Hervormde Kerk en de Sint Laurentiuskerk.

Het complex is in 1952 gebouwd in opdracht van de Sint Agnesstichting. Deze stichting was begin dat jaar opgericht met als doel het bouwen van 22 bejaardenwoningen en een verzorgingshuis van circa 35 bedden. Zij was voortgekomen uit de Stichting van Weldadigheid, opgericht op initiatief van de toenmalige pastoor L.C. van der Nouweland¹. De gronden gelegen achter de Sint Joseph- en Sint Mariaschool, eigendom van de kerk, en een stuk gemeentegrond werden bestemd voor de bouw. Het ontwerp in traditionele, ambachtelijke stijl, is van de hand van gemeentearchitect N.P. Steenstra die bestuurslid was van de Sint Agnesstichting.
Met de realisatie van het complex werd de katholieke 'enclave' van kerk, pastorie, klooster, kerkhof, scholen en ziekeninrichting verder versterkt.

Op 12 november 1952 werd de eerste steen gelegd voor de bouw van 22 huisjes. De stichtingssteen in nr. 24 herinnert daaraan. Het verzorgingshuis met 35 bedden werd op deze locatie niet gerealiseerd.
In 1997 is het complex gerenoveerd in opdracht van de Sint Agnesstichting Heemskerk door Nijst, Idema, Burger Architecten. Vier woningen werden gesloopt. Bij de renovatie van de overige 18 woningen werden alle deuren en vensters vernieuwd waarbij de roedenverdeling uit de raampartijen verdween. Een belangrijke wijziging betrof het aanbrengen van een rechthoekige uitbouw aan de voorgevels waarin ofwel twee entrees dan wel twee vensters zijn geplaatst. Deze uitbouw en het driehoekige fronton aan de bovenzijde veranderde het aanzien van de woningen ingrijpend. In het interieur wijzigde de indeling.

Beschrijving

De bouwblokken hebben een T-vormige plattegrond (oorspronkelijk rechthoekig) en bestaan uit één bouwlaag met kapverdieping onder een schilddak dat gedekt is met rode Romaanse pannen. Op de nok staan gemetselde schoorstenen. In de achterdakvlakken zijn enkele (niet beschermenswaardige) Veluxramen geplaatst.
De nokrichting ligt evenwijdig aan het plantsoen. De nokrichting van de twee blokjes aan de Kerklaan is eveneens evenwijdig aan de straat.
De gevels zijn gemetseld in grauwe baksteen in halfsteens verband. Boven het trasraam en boven de (vernieuwde) entrees zitten rollagen. Onder de rondom de gevels doorlopende, eenvoudig geprofileerde houten kroonlijst met bakgoot zit een licht uitkragende strook metselwerk.
Links beneden in de voorgevel van nr. 24 zit een stichtingssteen met het opschrift: eerste steen gelegd door de edelachtbare heer H. Nielen. Burgemeester van Heemskerk. 12 november 1952.
Een tweede gedenksteen bevindt zich beneden in de linker zijgevel van de uitbouw van nr. 24. Het opschrift luidt: Renovatie 18 woningen Sint Agnesplantsoen. Steen onthuld door de heer G.L.A Rozestraten. Bestuurslid 1958 t/m 1995. Sint Agnesstichting Heemskerk, 10 juni 1999.
Centraal in de voorgevel zit een vooruitspringende middenpartij (uit 1999) met ofwel twee entrees danwel twee dubbel openslaande vensters. Deze uitbouw heeft een zadeldak (steekkap) met flauw hellende schilden die eveneens bedekt zijn met rode Romaanse pannen. De middenpartij wordt boven de rondom lopende kroonlijst afgesloten door een driehoekig fronton 
Sommige entrees zitten niet in de uitgebouwde middenpartij maar, in de vorm van een aangekapte aanbouw met lessenaarsdak, centraal in de zijgevel.
De entrees en vensters zijn in 1999 gewijzigd in houten tweeruits deuren en dubbel openslaande houten éénruits ramen met betegelde lekdorpels.
Enkele woningen hebben (niet beschermenswaardige) plat afgedekte uitbouwen aan de achterzijde. Hier en daar staan nog enkele vrijstaande oorspronkelijke schuurtjes. Ze zijn opgetrokken in metselwerk, hebben een zadeldak dat gedekt is met rode Romaanse pannen en donker groen geschilderde houten schuurdeuren.

Interieur
Bij de verbouwing in 1997 is het oorspronkelijke interieur geheel gewijzigd.

Erf/tuin/groenelementen
Het centrale plantsoen is met groen en bomen beplant. Voor de woningen zijn groenstroken en rozenperkjes aangebracht.

Waardering

Het Sint Agnesplantsoen, gebouwd in 1952, heeft cultuurhistorische waarde als typologisch voorbeeld van een complex bejaardenwoningen uit de Wederopbouwperiode dat in traditionele stijl is ontworpen. De situering en de realisatie van het rooms katholieke complex tonen de grote invloed van een door verzuiling gedomineerde maatschappij.

Het complex heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de ligging binnen de historische dorpskern van Heemskerk. De informele situering en kleinschalige opbouw ondersteunen het 'dorpse' karakter.

De situering van de bouwblokjes in combinatie met het plantsoen en de overige inrichting van de openbare ruimte hebben ensemblewaarde vanwege de onderlinge samenhang. De relatieve beslotenheid is daarbij een belangrijk aspect.
Het zicht op de kerktorens van de Nederlands Hervormde Kerk en de Sint Laurentiuskerk en de aanwezigheid van de monumentale bomen langs de Kerklaan versterken de ensemblewaarde.

De architectuurhistorische waarde is vooral door de uitbouwen met frontons aan de voorgevels geweld aangedaan. De oorspronkelijke hoofdvorm van de in traditioneel-ambachtelijke stijl opgetrokken bouwblokjes met de kenmerkende pannendaken is evenwel nog goed herkenbaar.

Beschermenswaardig zijn alle in de bovenstaande beschrijving van het object omschreven onderdelen tenzij aangeduid als niet beschermenswaardig.