Dodenherdenking 4 mei 2024

Op zaterdag 4 mei vond de jaarlijkse Dodenherdenking plaats. Ook in Heemskerk was een programma. Vanaf het gemeentehuis was een stille tocht naar de Dorpskerk. Daar hield burgemeester Alexander Luijten een toespraak. Er werden gedichten voorgedragen en muziekcorps St. Caecilia speelde een aantal muziekstukken.

Het thema van de nationale dodenherdenking op 4 mei en de viering van Bevrijdingsdag 5 mei was dit jaar “Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid”. Meer informatie op 4en5mei.nl.

Geachte aanwezigen, oud en jong,

Wat goed dat jullie er allemaal zijn. Samen, om stil te staan bij de prijs die voor onze vrijheid is betaald. Want jullie aanwezigheid is niet vanzelfsprekend. Evenmin als de vrijheid waarin wij leven dat is. Dagelijks worden wij met de neus op de feiten gedrukt.

Op tal van plekken in de wereld is sprake van oorlog, geweld en onderdrukking. Afgelopen tijd al werd oorlog voor ons tastbaarder, zichtbaarder, omdat ook in Heemskerk een aantal Oekraïners, op de vlucht voor Russische agressie, een onderkomen heeft gevonden. Sinds oktober vorig jaar is er óók in Israël en in Gaza sprake van geweld, met veel slachtoffers en grote groepen mensen op de vlucht. Iets dat ook ons in Nederland bepaald niet onberoerd laat.

Het thema van de Nationale Herdenking is dit jaar ‘Vrijheid vertelt’. En inderdaad: het is vooral door verhalen, vaak heel persoonlijk, van en over mensen, dat tastbaar wordt, wat oorlog, dwang en onvrijheid betekenen.

Zo werd ik zelf kort geleden geraakt door het verhaal over de Joodse Raad gedurende de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam. Joodse notabelen werden daar gedwongen mee te werken aan de vernietigingsindustrie van de bezetter, in de, naar later bleek ijdele,  hoop erger te voorkomen. Zij werden voor onmenselijke morele dilemma’s gesteld. Een gruwelijker voorbeeld van dwang en onvrijheid is nauwelijks denkbaar. En ook hier: het zijn die persoonlijke ervaringen en verhalen die de gruwelen des te zichtbaarder én pijnlijker maakten.

Oorlog en geweld komen dagelijks via de media bij ons binnen en hebben invloed op ons gevoel van veiligheid, en het gevoel van veilig zijn. Op een dag als vandaag proberen we ons voor te stellen hoe het is, als je bang moet zijn voor gevechten en luchtaanvallen, en als je dorp kapot geschoten is. Maar – eerlijk gezegd – kunnen de meesten van ons zich daar geen voorstelling van maken.

Op 4 mei staan we stil bij de slachtoffers van oorlog en geweld. In Heemskerk doen we dat bij de Dorpskerk. Hier, vlak bij de oorlogsgraven, is het verleden iets tastbaarder. Tegelijkertijd is het ver weg. Wij zijn hier veilig, onze huizen staan overeind, de winkels liggen vol.

Hier, bij de oorlogsgraven, zijn we zo meteen stil. Even. Helemaal. Geen. Geluid. Met de stilte, vandaag, op deze bijzondere plek, kunnen we morgen, op 5 mei, onze vrijheid vieren en omarmen.